Raspored voćnih vrsta u zasadu se obavlja vodeći računa o biološkim i ekološkim karakteristikama tih vrsta, te se na izdignutim položajima sade voćke osjetljivije na zimske i proljećne mrazeve, kao što je južno voće, kajsije, bademi, breskve i trešnje, a na nižim položajima se sade otpornije vrste, koje cvjetaju kasnije kao što su jabuka, kruška, višnja, ribizla, lješnik., savjetuje magistar Radoslav Zečević.
– Na težim i vlažnim zemljištima sade se šljiva, kruška, dunja, šipak, a na lakšim breskva, kajsija, trešnja, maslina, agrumi. Na južnim ekspozicijama sade se vrste otpornije na sušu, a na sjevernim manje otporne. Raspored sorti autofertilnih odnosno samooplodnih voćnih vrsta kao što su breskva, kajsija, malina, smokva, mandarina unshiu se vrši po čitavoj parceli ili u blokovima, kada se u svakom bloku sadi po jedna sorta. Kod samooplodnih voćnih vrsta raspored sorti može da se izvrši u odnosu na vrijeme zrenja i namjene korišćenja plodova – savjetuje Zečević.
On navodi da se autosterilne odnosno stranooplodne voćne vrste i sorte jabuka, krušaka, trešanja, neke sorte šljive, višnje, kajsije, masline nikada ne smiju saditi u vidu jednosortnih zasada. Najmanje je potrebno kombinovati tri sorte koje se međusobno mogu oprašivati i oplođavati. Za pravilan izbor sorti treba poznavati biologiju cvjetanja, oprašivanja i oplodnju, kao i njihove ostale biološke i privredno-ekonomske karakteristike – navodi Zečević.
On objašnjava da sorte oprašivači treba da počinju sa cvjetanjem i plodonošenjem kada i glavna sorta, a treba takođe da imaju i približno jednaku dužinu života.
– Teoretski gledano oprašivanje i oplodnja se mogu izvršiti i samo među dvije sorte. Oprašivači treba da imaju i dobru fertilnost polena, što je karakteristika većine diploidnih sorti. Fertilnost polena zavisi i od kondicije voćki, ishrane, zdrastvenog stanja… Sorte treba da su i međusobno kompatibilne jer i fertilni polen koji dođe na žig ne može kod svih sorti da razvije polenovu cjevčicu i ne može da dođe do oplodnje. U nekim intenzivnim voćnjacima za oprašivače se uzimaju divlje vrste od kojih se ne očekuje plodonošenje i koje se ne beru. Takav slučaj imamo kod šumskog lješnika koji daje mnogo polena visoke fertilnosti i ima veliku sposobnost oplođavanja drugih sorti lješnika. Tako na primjer sorta jabuke „zlatni delišes” ima u prosjeku po stablu 64 grama polena, divlja jabuka 123 grama, a vrsta „malus floribunda” 974 grama po stablu. Zametanje plodova uglavnom se izražava u procentima kao odnos između oprašenih cvjetova i plodova održanih do berbe. U prosjeku se računa dobar rod kod jabuka ako se u plodove razvije od tri do pet odsto cvjetova, kod kruške od četiri do osam, kod agruma je ovaj odnos od jedan do tri, a kod maslina od jedan do dva odsto. Ovo su orijentacioni podaci jer broj održanih plodova do berbe zavisi od mnogo faktora kao što su rezidba, ekološki faktori, intenzitet cvjetanja, broj cvjetova – navodi Zečević.
Kod nepovoljnih ekoloških uslova za oprašivanje, kod kruške se često razvije visok procenat partenokarpnih plodova što umanjuje negativne efekte nepovoljnih ekoloških faktora.
– Kod manjeg procenta oplodnje cvjetova dobijaju se krupniji plodovi pa se i u ovom slučaju prinos donekle koriguje. U voćarskoj praksi su česti slučajevi da broj ubranih plodova varira u širokim granicama, a prinos sa istih stabala varira u mnogo manjem rasponu. Samooplodnja kod voćaka je takođe zavisna od mnogobrojnih unutrašnjih i spoljašnjih faktora, mada mnogo manje od stranooplodnje. U pogodnim ekološkim uslovima samooplodnja je više izražena nego u lošijim uslovima. Sorta kruške „viljamovka” se u Kaliforniji gaji u vidu plantaža, a bez oprašivača. U nekim drugim, a nepovoljnim uslovima ovakvo gajenje nije moguće. I sorta jabuke „jonatan” se u povoljnim uslovima gaji u vidu jednosortnih zasada – zaključuje Zečević.
